Uwarunkowania i dylematy polskiej polityki energetycznej

polityka energetyczna, restrukturyzacja energetyki, ochrona środowiska, struktura energetyki

Celem polityki energetycznej w każdym kraju jest określenie działań dla zabezpieczenia bieżących i przewidywanych w przyszłości potrzeb energetycznych, a to dlatego, że energia jest Jednym z podstawowych czynników rozwoju. Z tego powodu kraje świata, szczególnie te uprzemysłowione, analizują swoją politykę energetyczną oraz określają swoje potrzeby energetyczne na określoną przyszłość w nawiązaniu do sytuacji w świecie. Z rozpoczęciem w Polsce transformacji gospodarczej i politycznej w 1990 r. przeprowadzono weryfikacje prognoz energetycznych i opracowano założenia polityki energetycznej. Wyniki tych prac, a szczególnie prognozy potrzeb energetycznych, już się zdezaktualizowały i obecnie istnieje pilna potrzeba ponownego opracowania tych dokumentów. W pracy zwrócono uwagę na uwarunkowania polskiej polityki energetycznej. Niektóre z nich istnieją od lat, inne pojawiły się jako rezultat nowego geopolitycznego porządku w Europie i starań Polski o wejście do Unii Europejskiej. Obok uwarunkowań, w polityce energetycznej muszą się znaleźć propozycje rozwiązania - być może nawet alternatywnego - szeregu dylematów, które wynikają zarówno z sytuacji wewnętrznej kraju, jak i z warunków międzynarodowych. Ważnym uwarunkowaniem jest to, że energetyka polska jako kompleks paliwowo-energetyczny nie została dotychczas zrestrukturyzowana między innymi ze względu na silny sprzeciw związków zawodowych. Nie bez znaczenia był brak spójnego kompleksowego programu za strony rządu na restrukturyzację całej energetyki łącznie z kopalniami węgla. Istnieją programy dotyczące poszczególnych sektorów energetyki, ale i one są realizowane z opóźnieniem. Dlatego też ten przejściowy stan strukturalny energetyki musi być uwzględniony w polityce energetycznej na przyszłe lata. Innym problemem warunkującym rozwój energetyki jest jej obecna węglowa struktura. W strukturze energii pierwotnej w Polsce udział węgla wynosi 72% (tab. l). Wynika to między innymi ze struktury zasobów surowców energetycznych, w których na węgiel przypada 98% (tab. 7). Sytuacja ta rodzi następne uwarunkowanie, a mianowicie duże zanieczyszczenie środowiska przez energetykę łącznie z górnictwem węgla (tab. 3. 4, 5). Dlatego w przyszłości energetyka musi koniecznie zmniejszyć emisję szkodliwych substancji i dostosować ją do wymogów konwencji międzynarodowych. Zastąpienie części węgla gazem ziemnym jest celowym rozwiązaniem tego problemu. Innym uwarunkowaniem polityki energetycznej jest konieczność zmniejszenia energochłonności PKB, która w Polsce jest wyraźnie wyższa niż w krajach zachodnich (tab. 6). Rozwiązania wymaga również problem opóźnienia w stosunku do państw zachodnich pozyskiwania i wykorzystania energii odnawialnej, której zasoby są znaczne, a której dotychczas nie brano poważnie pod uwagę. Rozstrzygnięcia w polityce energetycznej wymagają też takie dylematy, jak: przyszły optymalny model struktury energetyki, a więc problem udziału w niej węgla i gazu, uniezależnienie się od dostaw gazu z Rosji w aspekcie bezpieczeństwa dostaw, sposoby przyspieszenia ekologizacji energetyki, realny i ekonomiczny zakres wykorzystania energii odnawialnej, proporcje inwestowania w nowe źródła energii i w oszczędność jej zużycia, zakres i tempo prywatyzacji w energetyce oraz stopień koncentracji kapitałowej w energetyce. Wszystkie te zagadnienia muszą być rozpatrzone w aspekcie starań Polski o przyjęcie do Unii Europejskiej.