Możliwości zwiększenia efektywności energetycznej w europejskim sektorze produkcji żywności

efektywność energetyczna, sektor produkcji żywności, napojów i tytoniu

Sektor produkcji żywności, napojów oraz tytoniu jest największym sektorem produkcyjnym w Unii Europejskiej, osiągającym przychody na poziomie 913 miliardów EUR (2007 r.). Jedną z podstawowych cech charakterystycznych dla tego sektora jest duża różnorodność produktów finalnych. Sektor ten składa się bowiem z szeregu podsektorów, w których stosowane są specyficzne procesy technologiczne. Cztery podstawowe podsektory, tzn. produkcji mięsa, nabiału, napojów oraz szeroko rozumiany podsektor "różne produkty spożywcze" generują łącznie 77% przychodów całego sektora. Ponadto, około 70% przychodów sektora spożywczego powstaje w pięciu państwach europejskich (Francja, Niemcy, Włochy, Wielka Brytania, Hiszpania). Specyficzność oraz różna wielkość produkcji podsektorów produkcji żywności skutkuje dużym zróżnicowaniem zużycia energii pierwotnej i finalnej w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Dlatego też praktycznie każda analiza zużycia energii w sektorze wytwarzania żywności, napojów i tytoniu - rozpatrywanym w ujęciu całościowym - jest zadaniem bardzo złożonym. Tym bardziej, że do tej pory potencjał redukcji zużycia energii w tym sektorze nie był uznawany za priorytetowy (jak dotąd badania w zakresie zmniejszenia energochłonności produkcji skupiały się na takich sektorach jak energetyka czy produkcja aluminium, żelaza i stali, cementu itp.) Ponadto, ze względu na stosunkowo niskie ceny energii przez wiele lat nie analizowano w tym kontekście funkcjonowania sektora produkcji żywności, skupiając się na zarządzaniu efektywnym zużyciem wody i zagospodarowaniem odpadów poprodukcyjnych. Wraz ze wzrostem cen energii, zarówno pierwotnej jak i finalnej, coraz większą uwagę poświęca się możliwościom zwiększenia efektywności energetycznej. Punktem wyjścia do dalszych badań była analiza trendów zużycia nośników energii w kluczowych państwach produkujących artykuły spożywcze (bazując na danych Eurostat z lat 1990–2006). W 27 państwach UE zużycie energii finalnej było ustabilizowane na poziomie około 30Mtoe rocznie. Choć sektor produkcji żywności jest obecny we wszystkich państwach członkowskich UE, prawie 75% energii zużywane jest przez siedem państw (Francję, Niemcy, Wielką Brytanię, Włochy, Hiszpanię, Holandię i Polskę), z których Francja i Niemcy są odpowiedzialne za 14,9% i 14% całkowitego europejskiego zużycia. Analiza zużycia poszczególnych paliw wskazuje, że po początkowym istotnym wzrooecie konsumpcji gazu ziemnego z 8,6 do 15 Mtoe w okresie 1990 2003 nastąpił stopniowy spadek zużycia tego paliwa. Było to spowodowane nagłym wzrostem cen gazu, które praktycznie podwoiły się w okresie 1996–2006 r. Podobny wzrost cen obserwowany był w odniesieniu do produktów naftowych, co również spowodowało zintensyfikowanie procesu odejoecia od tego paliwa zapoczątkowanego we wczesnych latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Ze względu na stosunkową stabilność cen energii elektrycznej paliwo to systematycznie zwiększało swój udział w strukturze paliw używanych w sektorze żywnościowym. Następnie przeanalizowano możliwe opcje zwiększające efektywność energetyczną w odniesieniu do zdefiniowanych obszarów/procesów. Kluczowe środki, które mogą być zastosowane w krótkim lub średnim okresie odnoszą się do pięciu obszarów/procesów, w których możliwe jest osiągnięcie istotnej redukcji zużycia energii. W szczególnooeci są to: 1) systemy parowe, 2) systemy silnikowe i pompowe, 3) systemy skompresowanego powietrza, 4) chłodzenie i mrożenie, 5) ogrzewanie oraz ooewietlenie w budynkach. Bazując na dostępnych źródłach (raporty, artykuły, badania) przeprowadzono analizę możliwych opcji i oszacowano oerednie wartooeci dla każdego systemu/procesu. Ponadto, w odniesieniudo najważniejszych z nich podano okres zwrotu z zainwestowanego kapitału. Wwyniku przeprowadzonej analizy możliwości zwiększenia efektywności energetycznej stwierdzono, że sektor produkcji żywności, napojów i tytoniu ma istotny potencjał ograniczenia zużycia energii. Oszacowane wielkości oszczędności energetycznych w odniesieniu do poszczególnych systemów/procesów przedstawiają się następująco: 1} systemy parowe - 15%, 2) systemy silnikowe i pompowe - 20%, 3) systemy skompresowanego powietrza - 25%, 4) chłodzenie i mrożenie - 20%, 5] ogrzewanie oraz oświetlenie w budynkach - 15%. Wyniki analizy przedstawionej w niniejszym artykule mogą być zastosowane w szerszych badaniach w zakresie całkowitego potencjału zwiększenia efektywności energetycznej w Unii Europejskiej. Oszacowanie możliwej do osiągnięcia redukcji zużycia energii wymagałoby dogłębnej analizy zastosowania środków przedstawionych w tym artykule w odniesieniu do każdego z państw członkowskich z osobna.