Badanie świadomości energetycznej społeczeństwa polskiego

świadomość energetyczna, świadomość ekologiczna, społeczeństwo polskie, socjologia, energetyka, węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny, energetyka jądrowa, źródła odnawialne

Przedstawiono pojęcie świadomości energetycznej i podano przykłady jego występowania w literaturze. Dokonano przeglądu literatury zagranicznej i polskiej z zakresu socjologii energii oraz przedstawiono niektóre badania socjologiczne z zakresu energetyki przeprowadzone w USA, Europie i w Polsce. Wykazano, że w kraju badania te są prowadzone w bardzo ograniczonym zakresie. Postawiono tezę, że przestarzała struktura bilansu energetycznego Polski, bazująca w ponad 60% na węglu, jest efektem braku energetycznej świadomości społeczeństwa polskiego, które nie orientuje się w jakim kierunku rozwinęła się energetyka europejska. Dla udowodnienia tej tezy przeprowadzono - na podstawie próby studenckiej liczącej 880 respondentów i próby ogólnej składającej się z 280 osób - sondaż ilościowej (wyrażonej w procentach) orientacji Polaków w zakresie struktury zużycia pierwotnych źródeł energii we własnym kraju, w Unii Europejskiej oraz w sześciu wybranych krajach europejskich. Opisano zastosowaną metodykę badań - ankietę, sposób przeprowadzania wywiadów, wielkość błędów oceny oraz testowanie hipotez statystycznych. Odpowiedzi polskich studentów porównano z odpowiedziami ponad setki studentów z Finlandii i Włoch, którzy otrzymali do wypełnienia taką samą ankietę. Duży nacisk w trakcie ankietowania położono na spontaniczność ocen - badano odczucia respondentów, a nie ich wiedzę. Wyniki ankiety skonfrontowano także z odpo-wiedziami na jedno z pytań eurobarometru z 2002 roku, w którym respondenci z 15 krajów Unii oceniali jakościowo ("duży", "średni" czy "mały") udział poszczególnych źródeł energii w swej energetyce. Stwierdzono, że polskie społeczeństwo ma słabą i bardzo zróżnicowaną orientację w zakresie wykorzystywanych źródeł energii. Przy ocenie krajowego bilansu energetycznego większość respondentów oceniła za nisko udział węgla i ropy naftowej, a za wysoko udział gazu ziemnego. Duża część ankietowanych podała, że w Polsce korzysta się z energii jądrowej. Przy ocenie energetyki unijnej większość respondentów zawyżyła udział węgla i zaniżyła udział ropy naftowej, a blisko połowa ankietowanych zaniżyła udział gazu ziemnego i zawyżyła udział energii jądrowej. Tendencje te w sumie tworzą zjawisko asymilacji (upodobniania) - w wyobraźni społeczeństwa - energetyki polskiej do unijnej poprzez popra-wianie obrazu Polski przy równoczesnym pogarszaniu obrazu Unii. Zjawisko to objawiło się także tym, że większość ankietowanych uznała błędnie węgiel za paliwo dominujące w Niemczech, na Węgrzech i na Ukrainie oraz że najwięcej głosów otrzymał węglowy model energetyki unijnej. Nie stwierdzono w zasadzie dużych różnic pomiędzy ocenami ilościowymi wystawianymi przez studentów i respondentów z próby ogólnej, jak też pomiędzy poszczególnymi podgrupami socjodemograficznymi społeczeństwa (np. pomiędzy kobietami i mężczyznami). Występowanie zjawiska upodabniania Unii i innych państw do własnego kraju stwierdzono także w ocenach liczbowych wystawionych przez studentów fińskich i włoskich. Między innymi, uznali oni w swej wyobraźni Polskę za kraj o znacznie nowocześniejszej energetyce - ze znacznie mniejszym udziałem węgla, a większym energii jądrowej lub paliw węglowodorowych. Oceny studentów zagranicznych były w ogólności mniej zróżnicowane niż respondentów polskich, ale ogólna poprawność odpowiedzi była we wszystkich trzech krajach tego samego rzędu. Analizując wyniki eurobarometru stwierdzono, że w sondażach energetycznych powinny być wykorzystywane oceny ilościowe, gdyż proszenie respondentów o oceny jakościowe może prowadzić do nieporozumień i niepoprawnych wyników. Na zakończenie podkreślono, że politycy odpowiedzialni za modernizację polskiej energetyki powinni organizować i wykorzystywać kompleksowe badania poglądów opinii społecznej w zakresie energetyki, a następnie tę opinię odpowiednio kształtować i monitorować.